Hiện tượng cháy và công tác phòng chống cháy nổ là một chủ đề tuy đã được thảo luận từ lâu, nhưng vẫn luôn là vấn đề cấp bách trong nhiều lĩnh vực hoạt động. Trong bài viết này, chúng tôi mong muốn cung cấp cho các bạn một số kiến thức cơ bản về sự cháy và cách thức dập tắt đám cháy.
TÓM TẮT
1. Sự cháy là gì?
Cháy là gì ? là một quá trình phản ứng hóa học tạo ra nhiệt, ánh sáng, khói và tro. Quá trình này được gọi là phát hỏa. Khi hiện tượng này xảy ra, chúng ta dễ dàng nhận thấy ngọn lửa bùng lên từ đám cháy.
2. Nguyên nhân cháy là gì?
Cháy phát sinh từ sự kết hợp của ba yếu tố:
- Nhiệt độ: Nhiệt có thể sinh ra từ nhiều nguồn khác nhau như điện, tia lửa, hoặc ma sát, v.v.
- Nhiên liệu: Bất cứ thứ gì có khả năng cháy đều có thể làm nhiên liệu, chẳng hạn như giấy, gỗ, xăng, dầu, vải, và nhiều chất khác. Nhiên liệu có thể tồn tại ở dạng rắn, lỏng, hoặc khí.
- Oxy: Oxy có sẵn trong không khí mà chúng ta hít thở hàng ngày. Trong quá trình cháy, oxy xung quanh đám cháy sẽ tham gia vào phản ứng cháy. Càng có nhiều oxy, đám cháy sẽ càng mạnh mẽ và lan rộng hơn.
3. Cái gì có thể gây ra một đám cháy?
Như đã nêu ở trên, ba yếu tố cần thiết để hình thành một đám cháy là nhiệt độ, nhiên liệu, và oxy. Các nguồn có thể tạo ra những yếu tố này bao gồm:
- Nguồn điện: Điện có thể đến từ nhiều nguồn như sét, điện sinh hoạt, máy phát điện, bình trữ điện, hoặc các đường dây điện.
- Rò rỉ hóa chất: Một số hóa chất khi tiếp xúc với không khí hoặc các tạp chất khác có thể tạo ra nhiệt.
- Ma sát: Như việc gõ hai hòn đá vào nhau thời tiền sử hoặc quẹt diêm. Ma sát giữa các vật chuyển động như trục quay, bánh đà, hoặc dây cua roa cũng có thể tạo nhiệt.
- Nhiên liệu: Các vật liệu như giấy, gỗ, vải, nhựa, xăng dầu, và các loại hóa chất khác.
- Oxy: Luôn có sẵn trong không khí và hiện diện ở khắp nơi.
4. Đám cháy lan rộng như thế nào?
Khi đám cháy bắt đầu ở một điểm nào đó, nhiệt độ tại điểm đó sẽ tăng lên nhanh chóng và nhiệt lượng sẽ lan truyền ra xung quanh. Nhiệt lượng này làm tăng nhiệt độ của các nguồn nhiên liệu gần đó.
Do oxy luôn có sẵn trong không khí, phản ứng cháy có thể dễ dàng lan rộng. Đám cháy sẽ nhanh chóng lan ra xung quanh nếu có đủ nhiệt lượng, oxy và nhiên liệu. Càng có nhiều oxy và nhiên liệu, đám cháy càng mạnh và lan rộng nhanh chóng.
5. Thế nào là quá trình nổ?
Nổ là hiện tượng gia tăng áp suất đột ngột trong một không gian hạn chế. Một số đám cháy có thể dẫn đến nổ nếu có đủ nhiên liệu cháy mạnh. Khi đám cháy phát triển rất nhanh, nhiệt độ tại tâm đám cháy tăng lên nhanh chóng, làm tăng áp suất và gây ra nổ.
6. Làm thế nào để ngăn ngừa cháy nổ xảy ra?
Như đã đề cập, để xảy ra cháy cần có ba yếu tố: nhiệt độ, nhiên liệu và oxy. Để ngăn ngừa cháy nổ, cách đơn giản nhất là loại bỏ hoặc cô lập một trong ba yếu tố này.
Vì oxy luôn có mặt trong không khí, chúng ta nên tập trung vào việc giảm nhiệt độ và cách ly nguồn nhiên liệu:
- Tránh để ngọn lửa tiếp xúc với nhiên liệu: Không hút thuốc, không đốt lửa, hoặc hàn cắt ở những nơi có chất dễ cháy.
- Kiểm tra các chi tiết chuyển động của thiết bị, máy móc để phòng ngừa gia nhiệt do ma sát.
- Không sử dụng quá tải các dây dẫn điện và trang bị thiết bị bảo vệ quá tải cho nguồn điện.
- Kiểm tra hệ thống điện và thiết bị điện thường xuyên.
- Trang bị hệ thống chống sét.
- Sử dụng vật liệu an toàn không gây tia lửa hoặc nhiệt.
- Giữ kho chứa hàng hóa và hóa chất thông thoáng.
- Đậy kín thùng chứa hóa chất và kiểm tra thường xuyên.
- Tránh để các chất phản ứng với nhau ở gần nhau.
- 7. Làm thế nào để chữa cháy?
Trước tiên, cần lưu ý rằng không nên quá mạo hiểm với những đám cháy lớn hoặc đám cháy đang lan nhanh đến khu vực nguy hiểm. Hãy bảo vệ an toàn tính mạng trước tiên.
Để dập tắt đám cháy, cần loại bỏ hoặc giảm một trong ba yếu tố gây cháy: nhiệt độ, nhiên liệu, hoặc oxy. Các dụng cụ và vật liệu như cát, bột đá, nước, hoặc chăn mền ướt thường được sử dụng vì chúng dễ tìm, phổ biến và rẻ tiền.
Với sự phát triển của khoa học hiện đại, các bình chữa cháy và hệ thống chữa cháy được sử dụng rộng rãi. Các chất chữa cháy thường dùng bao gồm:
- CO₂
- NaHCO₃
- H₂CO₃
Khí Helon (khí này có tác dụng mạnh trong việc dập lửa nhờ khả năng khử oxy trong không khí. Tuy nhiên, khí này hiện đã bị cấm sử dụng ở nhiều nơi vì tác hại đến tầng ozone).
Tùy vào loại nhiên liệu cháy mà cần sử dụng các loại hóa chất hoặc phương tiện chữa cháy khác nhau. Không thể dùng nước để dập tắt đám cháy từ nguồn điện, cũng như không nên dùng bột để dập tắt đám cháy từ hóa chất hoặc xăng dầu. Hiện nay, các loại bình chữa cháy được sản xuất theo tiêu chuẩn và được phân loại bởi các ký tự “A”, “B”, “C”, “D” và “K”.
Bài viết trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức quan trọng về hỏa hoạn và cách xử lý kịp thời khi xảy ra sự cố. Hy vọng với những chia sẻ này, bạn sẽ có thể tự tin ứng phó với tình huống nguy hiểm và bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng khỏi hỏa hoạn.
